KARA ŁĄCZNA
Kara łączna wymierzana jest w wyroku jednostkowym obejmującym kilka czynów oraz w wyroku łącznym. W niniejszym wpisie postaram się przybliżyć przesłanki do jej orzeczenia oraz zasady jej wymiaru. Celem wpisu jest również odpowiedź na pytanie: czy po spełnieniu przesłanek orzeczenie kary łącznej jest zawsze możliwe?
Kara łączna zostanie orzeczona jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.
Kara łączna może zostać orzeczona:
– w wyroku skazującym za popełnienie dwóch lub więcej przestępstw,
– w wyroku łącznym obejmującym skazania różnymi wyrokami.
Przesłanki do orzeczenia kary łącznej
W tym miejscu należy wyróżnić dwie sytuacje:
1. ostatni wyrok skazujący uprawomocnił się przed dniem 1 lipca 2015 r.
2. ostatni wyrok skazujący uprawomocnił się po dniu lipca 2015 r.
W przypadku pierwszej sytuacji będą miały zastosowanie przepisy tzw. „starej procedury”, które przewidywały następujące przesłanki do orzeczenia kary łącznej:
1. popełnienie przez sprawcę co najmniej dwóch przestępstw,
2. wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu,
3. popełnienie przestępstw wymienionych w pkt 1 musiało nastąpić przed wydaniem pierwszego wyroku skazującego za to przestępstwo, chociażby nieprawomocnego.
Przykład 1
Jan popełnił dwa przestępstwa. Pierwszego z nich dokonał w dniu 4 kwietnia 2004 r. i został za nie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w X w dniu 1 lutego 2009 r. Drugie z nich dokonał w dniu 8 sierpnia 2008 r. i został za nie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Y w dniu 3 lutego 2009 r. W tej sytuacji możliwe jest wydanie wyroku łącznego wobec Jana, bowiem oba przestępstwa popełnił zanim zapadł pierwszy wyrok.
Przykład 2
Jan popełnił dwa przestępstwa. Pierwszego z nich dokonał w dniu 4 kwietnia 2004 r. i został za nie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w X w dniu 7 lipca 2007 r. Drugie z nich dokonał w dniu 8 sierpnia 2008 r. i został za nie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Y w dniu 3 lutego 2009 r. W tej sytuacji nie jest możliwe wydanie wyroku łącznego wobec Jana, bowiem drugie z przestępstw popełnił już po wydaniu pierwszego wyroku skazującego.
W przypadku drugiej sytuacji będą miały zastosowanie przepisy tzw. „nowej procedury”, które przewidują następujące przesłanki do orzeczenia kary łącznej:
1. popełnienie przez sprawcę co najmniej dwóch przestępstw,
2. wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.
Jak można zauważyć brak jest wymogu popełnienia przestępstw przed wydaniem pierwszego wyroku skazującego. Wydawanie wyroku łącznego w oparciu o przepisy tzw. „nowej procedury” jest co do zasady korzystniejsze dla skazanych. Dlaczego co do zasady? Bowiem teraz kara łączna może obejmować wyłącznie kary wymierzone i podlegające wykonaniu, czyli takie, które nie zostały jeszcze wykonane.
Wymiar kary
Sąd może połączyć orzeczone kary jednostkowe na zasadzie:
– absorpcji (orzekając karę łączną odpowiadającą najwyższej z kar jednostkowych),
– kumulacji (orzekając karę łączną odpowiadającą sumie poszczególnych kar jednostkowych),
– asperacji (orzekając karę łączną w przedziale pomiędzy najwyższą z kar jednostkowych a ich sumie).
Przykład:
Jan został skazany dwoma wyrokami, pierwszym na karę 1 roku pozbawienia wolności, drugim na karę 2 lat pozbawienia wolności. W przypadku zastosowania zasady absorpcji Sąd wymierzy mu karę łączną w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności. W przypadku zastosowania zasady kumulacji Sąd wymierzy mu karę łączną w wymiarze 3 lat pozbawienia wolności. W przypadku zastosowania zasady asperacji Sąd wymierzy mu karę łączną w przedziale między 2 latami a 3 latami pozbawienia wolności, np. 2 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Oczywiście wybór zasady, w oparciu o jaką będzie orzekał, należy do Sądu, jednakże bierze on pod uwagę następujące czynniki:
– ilość i rodzaj popełnionych przestępstw,
– wiek skazanego,
– opinię z Zakładu Karnego,
– czas pomiędzy popełnieniem kolejnych przestępstw,
– sposób życia skazanego przed popełnieniem przestępstw,
– zachowanie skazanego po popełnieniu przestępstwa,
– motywację, jaką kierował się skazany przy popełnianiu przestępstwa.
Czy orzeczenie kary łącznej jest możliwe zawsze?
Otóż nie. Istnieją wyjątki, które powodują, iż orzeczenia kary łącznej nie będzie możliwe.
1. Pierwszy wyjątek wprowadza treść przepisu art. 85 § 3 k.k., z której wynika, iż „jeżeli po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania kary lub kary łącznej sprawca popełnił przestępstwo, za które orzeczono karę tego samego rodzaju lub inną podlegającą łączeniu, orzeczona kara nie podlega łączeniu z karą odbywaną w czasie popełnienia czynu”. Co to w praktyce oznacza? Jeżeli w trakcie odbywania kary za jedno przestępstwo sprawca popełni kolejne przestępstwo i zostanie za nie wymierzona kara, to nie będzie możliwości orzeczenia wobec niego kary łącznej.
Przykład
Jan odbywając karę pozbawienia wolności za przestępstwo A orzeczone wyrokiem A, popełnił przestępstwo B (np. pobicie współosadzonego) i sąd wymierzył mu za to karę B. Wobec Jana nie może zostać orzeczona kara łączna.
2. Drugim wyjątkiem jest wymierzenie jednej z kar jednostkowych w orzeczeniu wydanym przez sąd mający siedzibę w innym państwie Unii Europejskiej. Polskie sądy nie mogą bowiem ingerować w prawomocne orzeczenia wydane w innym państwie członkowskim.
Przykład
Jan został skazany wyrokiem sądu w Wielkiej Brytanii. Następnie Jan został skazany wyrokiem sądu w Polsce. Wobec Jana nie może zostać orzeczona kara łączna.
3. Kolejny wyjątkiem są kary zastępcze. W niektórych sytuacjach kara grzywny może zostać zamieniona na zastępczą karę pozbawienia wolności albo kara ograniczenia wolności mogła być zamieniona na zastępczą karę grzywny.
adw. Wojciech Piłat
Wpis według stanu prawnego na dzień 15 lipca 2016 r.