Uprawnienia zatrzymanego w postępowaniu karnym
Ktoś z Twoich bliskich lub znajomych został zatrzymany przez Policję lub inne organy ścigania? Jakie są uprawnienia zatrzymanego? Co zrobić w takiej sytuacji? Zapraszam na krótki przewodnik po uprawnieniach zatrzymanego.
Kiedy Policja ma prawo kogoś zatrzymać?
Policja ma prawo zatrzymać osobę, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo i:
- zachodzi obawa jej ucieczki lub ukrycia się,
- zachodzi obawa zatarcia śladów przestępstwa,
- nie można ustalić jej tożsamości,
- istnieją przesłanki do przeprowadzenia wobec niej postępowania w trybie przyspieszonym.
Policja ma prawo również zatrzymać osobę, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkody osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni takie przestępstwo, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
Jakie są uprawnienia zatrzymanego?
1. Prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i przysługujących prawach
Oznacza to, że Policja ma obowiązek wskazania która z przyczyn wskazanych wyżej była podstawą zatrzymania, a nadto wyjaśnienia jakie okoliczności faktyczne były przyczyną podjęcia decyzji o zatrzymaniu.
2. Prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczeń w sprawie
Oznacza to, że osoba zatrzymana może wskazać okoliczności, które jej zdaniem przemawiają za tym, aby Policja odstąpiła od czynności zatrzymania. Nie mniej jednak, zbyt pochopne składanie oświadczeń, bez znajomości całokształtu sprawy, może negatywnie odbić się na sytuacji procesowej osoby zatrzymanej. Składanie oświadczeń i wyjaśnień jest możliwe w każdym późniejszym momencie, w szczególności po konsultacji ze swoim adwokatem.
3. Prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym i bezpośredniej rozmowy z nim
Oznacza to, że osoba zatrzymana może poinformować adwokata lub radcę prawnego o swoim zatrzymaniu. Zaznaczyć należy, że jest to uprawnienie zatrzymanego, zatem Policja sama z siebie nie będzie powiadamiać adwokata. Dlatego też zalecam, aby stale nosić przy sobie wizytówkę lub numer telefonu „swojego” adwokata i podając Policji ten numer żądać jego powiadomienia.
4. Prawo do korzystanie z bezpłatnej pomocy tłumacza
Oznacza to, że jeżeli osoba zatrzymana nie zna języka polskiego może żądać pomocy tłumacza. W takiej sytuacji każda czynność z udziałem osoby zatrzymanej musi odbyć się z udziałem tłumacza, zaś każdy dokument w sprawie winien zostać przetłumaczony na język, którym posługuje się osoba zatrzymana.
5. Prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania
Oznacza to, że Policja ma obowiązek wręczyć osobie zatrzymanej odpis protokołu zatrzymania zawierający m. in. wskazanie podstawy zatrzymania.
6. Prawo do zawiadomienia osoby najbliższej lub inne wskazanej osoby, a także pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny
Oznacza to, że osoba zatrzymana może żądać powiadomienia o fakcie jej zatrzymania osoby dla niej najbliższej lub pozostałych wskazanych wyżej osób. Zaznaczyć należy, iż osoba zatrzymana musi podać dane tej osoby oraz numer jej telefonu.
7. Prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem
Dzięki temu osoba zatrzymana może uzyskać pomoc przedstawicieli Państwa, którego jest obywatelem. Co więcej, jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Polską a państwem, którego zatrzymany jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez żądania osoby zatrzymanej.
8. Prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od chwili zatrzymania
W zażaleniu osoba zatrzymana może domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania.
9. Prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć
Osoba zatrzymana musi zostać zwolniona niezwłocznie po tym, gdy okaże się, iż przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo okaże się bezpostawne. Oprócz tego osobę zatrzymaną należy zwolnić po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania chyba, że w tym czasie zostanie ona przekazana do sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Osoba zatrzymana musi być zwolniona, jeżeli w ciągu 24 godzin od chwili przekazania jej do sądu nie zostanie jej doręczone postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.
10. Prawo dostępu do niezbędnej pomocy medycznej.
Oznacza to, że osoba zatrzymana ma prawo żądać wezwania pogotowia ratunkowego w każdej chwili, jeżeli tylko będzie odczuwać jakiekolwiek dolegliwości zdrowotnej. W takiej sytuacji Policja wezwie pogotowie ratunkowe albo odtransportuje osobę zatrzymaną do najbliższego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego.
Na zakończenie zaznaczyć należy, iż aby móc skorzystać z przysługujących uprawnień należy je znać. Ponadto, w sytuacji zatrzymania warto od razu skorzystać z pomocy adwokata, bowiem jego udział już na początkowym etapie postępowania może istotnie wpłynąć na jego pozytywne zakończenie.
adw. Wojciech Piłat
Wpis aktualny na dzień 5 listopada 2018 r.